Javascript nedir? Javascript dersleri.

kapıkule · 23 Şubat 2008

JavaScript Nedir?

JavaScript Web sayfaları için yeni bir scripttir ve özelliği HTML sayfanızın içine yerleştirilebilmesidir. JavaScript ile ilginç elemanlar kullanarak HTML sayfanızı geliştirecek birçok olanağa sahip olacaksınız. Örneğin kullanıcının sayfanızı incelerken yaptığı hareketlere anında karşılık verebilirsiniz. Ayrıca bir zamanlar sadece CGI ile mümkün olan bazı olaylar JavaScript ile de yapılabilir. Yani JavaScript'in yardımıyla gerçekten de kaliteli Web sayfaları yaratabilirsiniz. Şu anda Internet üzerinde JavaScript ile ilgili birçok örnek bululunmaktadır. Gamelan'da (JavaScript kısmında) birçok adres mevcut. Netscape'de ise JavaScript ile ilgili en son ve en ayrıntılı dökümanları bulabilirsiniz ancak bu dökümanların dili biraz ağırdır.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Java ve JavaScript Arasındaki Farklar Nelerdir?

Her ne kadar adları birbirinin nerdeyse aynısı olsa da Java ile JavaScript aynı şeyler değildir. Java bir programlama dilidir, JavaScript ise bir scripttir(Adından anlaşıldığı gibi). Farkları ise; Java ile gerçek programlar yazarsınız ancak program yazmakla uğraşmadan güzel şeyler yaratmak istenildiğinden ve ağır çalıştığından dolayı Java çok yaygınlaşmamıştır. JavaScript, ayrı bir programlama dilinden çok HTML'nin bir uzantısıdır denebilir. Tabii ki bu 'resmi' bir tanımlama değil, ama Java ve JavaScript arasındaki farkı anlatmak için iyi bir tanımlamadır.

kapıkule · 23 Şubat 2008

JavaScript'leri Çalıştırmak

JavaScript'i destekleyen ilk tarayıcı Netscape Navigator 2.0 idi. Tabii ki daha yeni versiyonlar da bu dili destekliyor. Her ne kadar değişik versiyonlarda bazı problemler olsa da JavaScript'i tüm Netscape ailesi destekleyecektir. Bununla beraber yakın gelecekte tüm tarayıcılar JavaScript'i destekleyeceklerdir. Örneğin yakında çıkacak olan Microsoft Internet Explorer 3.0 JavaScript desteğiyle piyasaya sürülecektir. Yani JavaScript gelecekte çok yaygın olacağından bu tekniği şimdiden öğrenmek faydalı olacaktır. Gördükçe anlayacaksınız ki JavaScript yazmak gerçekten de çok kolay. Size gereken sadece birkaç ana teknik ve çevrenizde aynı konuyla uğraşan, bilgi alışverişi yapabileceğiniz kişiler bulmaktan ibaret olacaktır.
Tabii ki JavaScript öğrenebilmeniz için öncelikle HTML hakkında bilgi sahibi olmanız gerekli. HTML hakkında Internet'te birçok kaynak mevcuttur. Yahoo'da 'html' konu başlığını ararsanız pek çok kaynak bulabilirsiniz.(Bu kaynaklar piyasadaki kitaplardan çok daha faydalıdır çünkü sürekli güncellenmektedirler. Internet'in büyüme hızına başka türlü yetişmeniz biraz zor.)

kapıkule · 23 Şubat 2008

JavaScript'lerin Sayfaya Yerleştirilmesi

Şimdi size bazı ufak scriptler göstermek istiyorum. Böylelikle bu yeni script dilinin HTML dökümanlarında nasıl kullanıldığını ve bu dille neler yapabileceğinizi görebilirsiniz. Ben, HTML dökümanına sadece normal bir yazı yazan çok küçük bir scriptle başlamak istiyorum.

<html> <head>
İlk yazdığım JavaScript! </head> <body> <br>

Bu normal bir HTML yazısıdır.
<br> <script language="JavaScript">

document.write("İşte JavaScript!")
</script> <br> HTML'ye dönüş. </body> </html>

Eğer JavaScript'i destekleyen bir alıcı kullanıyorsanız bu scripti çalışırken görebilirsiniz. Eğer alıcınız JavaScript'i desteklemiyorsa bu çıktı biraz acaip görünebilir.

Bu normal bir HTML dökümanıdır.
İşte JavaScript!
HTML'ye dönüş.

Bu script'in pek de yararlı olduğunu söyleyemeyeceğim. Aynı şeyi HTML komutları ile çok daha hızlı ve kısa yazabilirsiniz. Bu örnekle size asıl göstermek istediğim <script> komutu idi. Bu komutu dökümanınızın herhangi bir yerinde kullanabilirsiniz.

kapıkule · 23 Şubat 2008

İlk Fonksiyon
Sizi gereksiz scriptlerle sıkmak istediğimden doğrudan fonksiyonlara geçmek istiyorum. Fonksiyonlar da anlaşılması zor bir şey değildir fakat inanın bana, çok daha faydalıdır. Fonksiyonlar kullanıcının yaptığı hareketlerle işlev kazanır ve <HEAD> komutları arasına yazılırsa daha iyi olur. Bu komut sayfada okunan ilk yer olduğundan fonksiyonları buraya yerleştirmek gayet mantıklıdır. Böylece kullanıcı fonksiyon çağıracak bir harekette bulunamadan önce fonksiyonlar tanımlanmış olur. Scriptler ise HTML dilinde sayfada görünmeyen, sadece sayfanın kayanağında(Document Source)görülen 'yorum' satırlarının içine yazılır. Böylece JavaScript'i desteklemeyen alıcılar scriptle ilgili kısımları yorum olarak düşünür ve hata mesajı ya da garip şekiller yaratmazlar.

Kod:

<html> <head> <script language="JavaScript"> 
<!-- Eski alıcılardan scripti saklamak için 
function dugmebas() { alert("Selam!"); 
} // Yorum komutunun kapanması --> </script> 
</head> <body> <form> 
<input type="button" name="Button1" 
value="Buraya Tıklayın" onclick="dugmebas()"> 
</form> </body> </html>

Bu script bir düğme yaratacaktır ve bu düğmeye bastığınızda bir 'Selam!' yazan bir pencere oluşacaktır. Ne muhteşem değil mi? Peki bu scriptte neler oluyor? Öncelikle fonksiyon alıcı tarafından okunur ve bilgisayarın hafızasında tutulur. Daha sonra normal 'HTML' dilindeki <FORM> komutuyla düğme yaratılır. Ancak bu düğmede yeni birşey görmektesiniz: 'onClick' . Bu yazı alıcınıza tuşa basıldığında hangi fonksiyonu çağıracağını söyler(Tabii eğer alıcınız JavaScript'i destekliyorsa). 'dugmebas()' fonsiyonu <HEAD> komutları arasında tanımlanmıştı. Böylece düğmeye basınca fonksiyon gerçekleştirildi. Bu script'te yeni birşey daha var: 'alert'(Uyarı). Bu metod JavaScript'te zaten mevcut olduğundan size sadece onu çağırmak kalmıştır.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Form elemanları

Biraz ilerleme kaydettik sayılır. Aslında şu anda sadece scriptlerimize fonksiyon ekleyerek yapabileceğimiz birçok işe yarar şey var. Şimdi size kullanıcının forma yazdığı şeyleri nasıl okuyacağınızı göstereceğim.

Kod:

<html> 
<head> <script language="JavaScript"> 
<!-- Eski alıcılardan scripti saklayalım 
function adoku(str) 
{ alert("Merhaba "+ str+"!"); } 
// saklama işlemini sona erdirelim 
--> </script> </head> <body> Adınız: <form> 
<input type="text" 
name="name" onBlur="adoku(this.value)" value=""> 
</form> </body> </html>

Bu script'te de yeni bazı elemanlar kullandık. İlk başta bir yorum yerleştirdik ki eski alıcılar script'i okumaya çalışmasın. Bu satırlardaki boşluklar ve yazıların yerleştirildiği yerler önemlidir. Yanlış yazarsanız bu script'iniz JavaScript destekli alıcılarda hata mesajı yaratır. <input> komutları arasındaki 'onBlur' komutu bilgisayara forma bilgi girildiğinde hangi fonksiyonu çağıracağını söyler. Formu doldurup 'enter' tuşuna bastığınızda ya da fareyi dışarıda biryere tıkladığınızda 'adoku(str)' fonksiyonu çağrılır. Fonksiyon da 'adoku(this.value)' komutu ile forma girdiğiniz bilgiyi alır. 'this.value'(bu.değer) bu forma girdiğiniz değer anlamına gelir.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Son Yenilenme Tarihi

Sanırım şimdi vereceğim özellik ilginizi çekecektir. Script'imize tarih fonksiyonu yerleştireceğiz. Böylece yarattığınız HTML sayfasının en son değiştirildiği tarihi otomatik olarak yazdırabilir ve herseferinde sayfanıza tarih atmak zorunda kalmazsınız. Basit bir script yazarsınız ve gelecekte sayfada değişiklik yaptığınızda tarih otomatik olarak değişecektir.

Kod:

 <html> 
<body> Basit Bir HTML - Sayfası. <br> 
Son Değişiklikler: 
<script language="JavaScript"> 
<!-- Eski alıcılardan script'i saklayalım 
document.write(document.lastModified) 
// Yorum komutunun kapatılması --> 
</script> </body> </html>

kapıkule · 23 Şubat 2008

onMouseover Özelliği

JavaScript dilinde bir sonraki özelliği farenizi bu link'in üzerine getirerek görebilirsiniz. Link'in üzerine geldikten sonra alıcınızın en altındaki 'statusbar'a bir bakın. Bu özelliği fonksiyonlarla birleştirerek daha ilgi çekici şeyler yaratabilirsiniz. Şimdi, bu link'in üzerine farenizi getirdiğinizde yeni bir pencere oluştuğunu göreceksiniz. Bu iki olayın kaynaklarına bir göz atalım:

Kod:

<a 
href="asdf.html" onMouseOver="window.status= 
'Herhangi bir link...'; return true"> 
<a>

komutuna onMouseover özelliğini eklediğinizde sayfayı gören kişi link'in üzerine geldiğinde ne tepki verileceğini kontrol edersiniz. 'window.status' komutu da alıcınızın statusbar'ına yazı yazabilmenizi sağlar. Ayrıca dikkatinizi çektiyse tırnak işaretlerini de değişik kullandık. Hep çift tırnak (") kullanamazsınız. Çünkü JavaScript'ten dolayı mı yoksa HTML komutundan dolayı mı tırnak kullanıldığını alıcınız algılayamaz. Ayrıca çift tınak işaretini kapamadan önce ;return true yazmanız da gereklidir.
İkinci örnek JavaScript'i 'alert' fonksiyonunu kullanır. İkincinin kaynağı ise şöyledir:

Kod:

<html> 
<head> <script language="JavaScript"> 
<!-- Hiding      function selam() 
{        alert("Selam!");      } // --> 
</script> </head> <body> <a 
href="" onMouseOver="selam()">link</a> 
</body> </html>

Bu örnekte de onMouseover metodu kullanılmıştır. Ancak bu sefer selam() fonksiyonu çağırılmıştır. "selam()" fonksiyonu da az önce karşınıza çıkan uyarı penceresini oluşturur.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Daha Fazla Tarih Fonksiyonu

Şimdi size tarih ve zaman ile ilgili başka bir örnek vermek istiyorum. İlk bölümde lastModified özelliğini görmüştünüz. Bu özellik sayesinde sayfanızın en son ne zaman değiştirildiğini belirtebiliyordunuz. Şimdi sayfamıza yerel saati koyacağız. Bu metod sayfaya bağlanan makinanın saatini kullanır, bu yüzden eğer makinanın saati yanlışsa bu saat de doğal olarak yanlış saati gösterecektir.

İşte kaynak:

Kod:

<script 
language="JavaScript"> 
<!-- Sakla bugun = new Date() 
document.write("Saat 
şu anda: ", bugun.getHours(), ":", 
bugun.getMinutes(), 
"<BR>"); document.write("Tarih 
ise: ", bugun.getDate(),"/", 
bugun.getMonth()+1,"/",bugun.getYear()); // --> 
</script>

İlk başta bir tarih değişkeni yaratıyoruz. Bu; bugun = new Date() (Bugün = yeni tarih) ile gerçekleştiriliyor. Böylece alıcınız "bugun" değişkeninin tarihle ilgili olduğunu anlamış oluyor. Eğer özel bir zaman ve tarih tanımlamazsak alıcınız bugun değişkenine o anki zamanı otomatik olarak verir. Yukarıdaki örnekle fazla uğraşmadığımızdan bazı eksiklikleri yok değil. Mesela eğer saat 13:05 ise yukarıdaki script 13:5 olarak yazacaktır. Bunu önlemek için birkaç "if" satırı eklememiz gerekir.

Yerel zaman ve tarihi tutan bir değişken (bugun) yarattık. Şimdi bu değişkenin içerdiklerini rahatça ayırabiliriz. Bunun için get... şeklinde metodlarımız var (getMonth, getMinutes gibi). Her get.... metodundan önce bugun yazmanız bir zorunluluktur. Aksi takdirde alıcınız hangi değişkenin içeriğini ayıracağını bilemez.

getMonth() metodu 0 - 11 arasında sayılar oluşturur. "0" ocak ayını, "11" aralık ayını temsil eder. Bu yüzden doğru ayı bulabilmek için getMonth()'a "1" ekliyoruz. Diğer metodlar doğrudan istediğimiz sayıyı verir.

Yukarıdaki örneğin görüntüsü şu şekilde olacaktır:

Saat şu anda: 17:28
Tarih ise: 2/1/2008

Tarih yaratarak yapabileceğiniz daha da ilginç şeyler var tabii ki. Örneğin bir tarih tanımlayabilirsiniz. 2000'e girmeden önce birçok webmaster'ın yaptığı gibi 2000'e kalan gün sayısını hesaplayabilirsiniz. Bunun için yukarıda "bugun" değişkenini tanımladığınız gibi ek olarak 2000 yılını da tanımlamalısınız: ikibin = new Date(99,11,31)
Önce yıl, sonra ay(Ayın '0'dan başladığını unutmayın) en sonra da günü tanımlamak zorundasınız. Hatta saati de tanımlayabilirsiniz:
dokhazır= new Date(99,12,31,23,59,59)
İlk üç sayı yine yıl, ay, gün; daha sonra sırayla saat, dakika, saniye tanımlanır.

Şimdi, sayfanızda direkt olarak kullanabileceğiniz bir script örneği verelim. İlk dökümanda "document.lastModified" özelliğini kullanmıştık. Ancak "document.lastModified" direkt olarak kullanıldığında Amerikan formatında, yani "ay/gün/yıl saat" formatında bir yazı oluşturur. Ancak diyelim ki biz "22 Ekim 1977" gibi göstermek istiyoruz. Bu durumda henüz bahsetmediğim "if" cümlelerinden ve "array"lerden (dizilerden) yararlanacağız. Bu örneği büyük bir ihtimalle anlamayacaksınız ama bu konuda çok istek geldiğinden buraya yazıyorum:

Kod:

<SCRIPT LANGUAGE="JavaScript" 
TYPE="text/javascript"> 
<!-- tarih = new Date(document.lastModified); 
yil = tarih.getYear(); if (yil < 1000) 
{ if (yil < 70){ yil = 2000 + yil; 
} else yil = 1900 + yil; } ay = 
tarih.getMonth()+1; if (ay < 10){ ay ='0' + 
ay; } gun = tarih.getDate(); if (gun < 10) 
{ gun ='0' + gun; } saat = tarih.getHours(); 
if (saat < 10){ saat='0' + saat; } 
dakika = tarih.getMinutes(); if (dakika 
< 10){ dakika='0' + dakika; } ayAdi = 
new Array(12) ayAdi[0] = 'Ocak' ayAdi[1] 
= 'Şubat' ayAdi[2] = 'Mart' ayAdi[3] = 
'Nisan' ayAdi[4] = 'Mayıs' ayAdi[5] = 
'Haziran' 
ayAdi[6] = 'Temmuz' ayAdi[7] = 'Ağustos' 
ayAdi[8] = 'Eylül' ayAdi[9] = 'Ekim' 
ayAdi[10] = 'Kasım' ayAdi[11] = 'Aralık' 
document.write("Son güncellenme tarihi:" 
+ gun +' ' + ayAdi[ay-1]+' '+ yil + ' - ' 
+ saat +':'+ dakika); // --> </SCRIPT>

kapıkule · 23 Şubat 2008

Raslantısal Sayılar

Programlama dilleri ve scriptlerde raslantısal sayıların kullanımları genel bir sorundur. Şu anda JavaScript'te 'random' (Raslantı) fonksiyonu yok fakat inanıyorun ki yakın bir gelecekte o da yaratılacaktır. Şu anda ise bazı hilelerle raslantısal sayı kullanabilirsiniz. Aslında bu tam olarak bir hile sayılmaz. Bu gerçekten de birçok programcının kullandığı bir yoldur. Burada işin mantığı raslantısal sayıyı hesaplamak. Makinanızın tarih ve zamanını alıp onu çeşitli şekillerde kullanabilirsiniz. Zaman gayet büyük bir sayıdır ve bu sayıyla bazı hesaplar yapabilirsiniz. Örneğin sinüsünü alıp mutlak değeri ile işlem yapabilirsiniz. Elde edeceğiniz sayı 0 ile 1 arası bir sayıdır. Zaman da her milisaniye değiştiğinden iki tane aynı sayıyı alma riskiniz de olmaz böylece. Eğer kısa bir süre içinde birçok raslantısal sayı hesaplayacaksanız sin()'i tek başına kullanabilirsiniz. Ancak elde edeceğiniz sayı bir sinüs eğrisini takip edecektir. Bu pek de raslantısal sayılmaz, tabii eğer 20 saniyede bir raslantısal sayı elde edecekseniz o ayrı...

Bu bir raslantısal sayıdır: 0.35140508221011313

Bu örneğin kaynağı:

Kod:

<HTML> <HEAD> <SCRIPT LANGUAGE="JavaScript"> 
function RandomNumber() {   bugun = new Date(); 
   sayi = Math.abs(Math.sin(bugun.getTime())); 
  return sayi;   } </SCRIPT> </HEAD> <BODY> 
<SCRIPT LANGUAGE="JavaScript"> 
<!--   document.write 
("Bu bir raslantısal sayıdır:", 
RandomNumber()); // --> 
</SCRIPT> </BODY> </HTML>

Pek tabii ki buradaki random (raslantı) fonksiyonu her durum için mükemmel değildir. Burada amaç olayın ana mantığını anlatmaktır. Şimdi size Maynard Demmon'dan aldığım bir fonksiyonu göstermek istiyorum. Yapmanız gereken limit yerine size gerekli olan sayıyı yazmak. (Gerçekten de aşağıdaki kodda "limit" yazan yeri silip 100 yazmanız gerekiyor. Copy-paste yapıp neden çalışmıyor diye şikayet etmeyin lütfen :^) )
Örneğin limit yerine 100 yazdığınız zaman 0 ile 99 arasında iyi bir raslantısal sayı elde edebileceksiniz. İşte kaynağı:

Kod:

function random() {      bugün = new Date(); 
      num = today.getTime();      
num = Math.round(Math.abs(Math.sin (num)*1000000)) 
 % limit;      return num;    
}

kapıkule · 23 Şubat 2008

Pencere Oluşturmak

Pencere yaratmak JavaScript'in harika bir özelliğidir. Kendiniz istediğiniz özellikte pencereler yaratabilir ve bu pencereye HTML dökümanı yazdırabilirsiniz. Şimdi nasıl yeni bir pencere açabileceğinizi ve ona nasıl birşeyler yazabileceğinizi görelim. Eğer aşağıdaki düğmeye basarsanız birazdan açıklayacaklarımın örneğini görebilirsiniz.

Bu seferlik töre ve geleneklere bağlı kalmayarak bu pencereye Hello world! yazmadım :^) İşte kaynak:

Kod:

<HTML> <HEAD> <SCRIPT LANGUAGE="JavaScript"> 
function PencereAc() {    msg=open 
("","msj","toolbar=no,directories=no,menubar=no"); 
   msg.document.write("<HEAD><TITLE>Hey! 
</TITLE></HEAD>");    msg.document.write 
("<CENTER><h1><B>Çok 
hoş değil mi?</B></h1></CENTER><br>"); } 
</SCRIPT> </HEAD> <BODY> 
<FORM> <INPUT TYPE="button" NAME="Button1" 
VALUE="Buraya Tıklayın" onCLick="PencereAc()"> 
</FORM> </BODY> </HTML>

Bir fonksiyon tanımladık ve her zamanki gibi fonksiyonu çağıran bir düğme yarattık. 'PencereAc' fonksiyonu 'open' (Aç) metodu ile yeni bir pencere açar. İlk tırnaklar pencereye yazılacak sayfanın URL'sini belirtir. Buraya herhangibir adres yazabilirsiniz. Bu durumda açılan yeni pencerede yazdığınız adres ya da dosya çıkacaktır. Eğer herhangi bir sayfa yüklemeyecekseniz JavaScript ile de pencereye yazabilirsiniz. İkinci tırnaklar pencere adını tanımlar. Herhangi bir isim verebilirsiniz fakat tek kelime olmak zorundadır. Bu isim çerçeve (frame) 'lerdeki isimlerle aynı mantıktadırlar. Bu pencere ile yapacağınız tüm işlemler için bu ismi kullanırsınız. Yani hangi pencereyle uğraştığınızı belirtebilmek için bi ad vermelisiniz (ben "msj" verdim, siz "huseyin" verebilirsiniz). Üçüncü tırnaklar pencerenin özelliklerini içerir. Bu gerçekten de ilginçtir. Eğer örneğin 'toolbar' istiyorsanız toolbar=yes yazmanız yeterli olacaktır. Aşağıda bu özellikler ve tanımları yer almaktadır. Bunları yukarıdaki örnekte olduğu gibi kullanmalısınız.
toolbar - Back, Forward, Home vs. düğmelerinin bulunduğu kısım
location - Adresi yazdığınız kısım
directories - Netscape'deki What's New, What's Cool vs. düğmelerinin bulunduğu kısım
status - En alttaki küçük pencere(Statusbar)
menubar - Netscape'deki location'ın altındaki kısım
scrollbars - Sağda ve alttaki sayfayı yukarı aşağı hareket ettiren kısımlar
resizable - Pencerenin büyüklüğünün değiştirilebilirliği
copyhistory - Ana sayfanın hafızada tuttuğu adresler yeni pencereye aktarılsın mı?
width=pixels - Genişlik(Piksel)
height=pixels - Yükseklik(Piksel)
Pencerenizi açıp onu msj olarak adlandırdıktan sonra pencerenize yazmaya başlayabilirsiniz. Artık normal HTML komutlarıyla istediğinizi yazabilirsiniz. Ayrıca kullanıcının, hazırladığınız forma girdiklerini yeni pencerenize de yazdırabilirsiniz. Bunun gibi birçok şey yapılabilir.

Lütfen dikkat: Yeni açtığınız pencereye birşey yazarken en son satırın sonuna mutlaka <BR> komutu koyun. Aksi takdirde Netscape'in bazı sürümlerinde yazılar görünmeyebiliyor.
Başka bir dip not: Eğer yeni açtığınız pencereye resim koyacaksanız height ve width özelliklerini de <img> komutunun içine yerleştiriniz. Bunun eksikliği yüzünden sayfada resimden kaynaklandığını tahmin edemeyeceğiniz hatalar ortaya çıkabiliyor.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Çerçevelerle işlemler(Frames)

Birçok kişi bana JavaScript ve Frame (Çerçeve)'lerin beraber nasıl çalıştıklarını sordu. İkisini beraber kullanabilmek için öncelikle iki olayı da destekleyen bir alıcı kullanmalısınız.

Başlamadan önce size frameler hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. Frame kullanarak sayfanızı herbiri ayrı bir HTML dökümanı gösterecek birkaç parçaya ayırabilirsiniz. Bu parçalar birbirinden ayrı kaynaklara (HTML dosyalarına) sahiptirler. Ancak bu ayrı sayfalar arasında bağlantı vardır. Örneğin iki frame yaratırsınız. Birinde konuları bulundurursunuz, konuya tıklandığında seçilen konu ikinci frame'de gösterilir. Böylece indeks daima göz önünde kalır. Öncelikle size bunun nasıl birşey olacağını göstermek istiyorum. Sadece aşağıdaki tuşa basın ve frame'lerin neye benzediğini görün (Tabii önceden hiç görmediyseniz...).

İşte dökümanın kaynağı:

Kod:

<HTML> 
<HEAD> <title>Frame'ler</title> </HEAD> 
<FRAMESET ROWS="50%,50%"> 
<FRAME SRC="dd-frtest1.html" name="fr1"> 
<FRAME SRC="dd-frtest2.html" name="fr2"> 
</FRAMESET> </HTML>

Yukarıdaki dd-frtest1.html ve dd-frtest2.html dosyalarında sırasıyla "Birinci Sayfa" ve "İkinci Sayfa" yazıyor.

Öncelikle alıcıya kaç tane frame istediğinizi yazıyorsunuz. Eğer <FRAMESET> içinde rows kullanırsanız sayfa verilen yüzdelerde satırlara ayrılır. Eğer rows yerine cols kullanırsanız verilen yüzdelerde iki sütun elde etmiş olursunuz.

Kod:

<FRAMESET COLS="50%,50%"> 
<FRAMESET ROWS="50%,50%"> 
<FRAME SRC="dd-cell.html"> 
<FRAME SRC="dd-cell.html"> </FRAMESET> 
<FRAMESET ROWS="33%,33%,33%"> 
<FRAME SRC="dd-cell.html"> 
<FRAME SRC="dd-cell.html"> <FRAME 
SRC="dd-cell.html"> </FRAMESET> </FRAMESET>

Bu script iki sütun yaratacaktır ve ikinci sütun 3 eşit satıra bölünecektir. <FRAMESET> komutundaki 50%,50% yazısı yarattığınız hücrelerin büyüklüğünü belirtir.

Frame'lerinize NAME ile ad verebilirsiniz. Bu adlar JavaScript'te de işe yarayacaktır. Böylece bir işlem yapmak istediğinizde istediğiniz frame'i seçebilirsiniz. Yukarıdaki örnekte frame'lerin nasıl ad aldıklarını gördünüz.

--------------------------------------------------------------------------------

Sanırım frame'lerin ana hatlarını anlamak pek de zor değil. Şimdi gelelim javascript içeren yeni bir örneğe:

Bu örnekte ilk frame'deki düğmelere basarak ikinci frame'de yazı yazıldığını görebilirsiniz.
İşte kaynağı:

Önce bize gerekli olan çerçeveleri yaratalım. (dd-frames.html):

Kod:

<HTML> 
<HEAD> <title>Frames</title> </HEAD> 
<FRAMESET ROWS="50%,50%"> 
<FRAME SRC="dd-frame1.html" name="fr1" noresize> 
<FRAME SRC="dd-frame2.html" name="fr2"> 
</FRAMESET> </HTML>

dd-frame1.html'de şunlar yazmaktadır:

Kod:

<HTML> <BODY> Bu bizim ilk frame'imiz! 
</BODY> </HTML>

dd-frame2.html ise:

Kod:

<HTML> 
<HEAD> <script language="JavaScript"> 
<!-- Hiding function selam() { 
parent.fr1.document.write("Selam!<br>"); } 
function hey() { parent.fr1.document.write 
("Hey!<br>"); } function hebele() 
{ parent.fr1.document.write 
("Hebele Hubele<br>"); } // 
--> </script> </HEAD><body> Bu bizim ikinci frame'imiz! <p> 
<FORM NAME="buttonbar"> 
<INPUT TYPE="button" VALUE="Selam" 
onClick="selam()"> <INPUT 
TYPE="button" VALUE="Hey" onClick="hey()"> 
<INPUT TYPE="button" VALUE="Hebele" 
onCLick="hebele()"> </FORM> </BODY> </HTML>

Vay! Bu script'ler gittikçe uzun olmaya başladı Peki, burada neler oldu? Öncelikle ilk dosya yükleniyor(dd-frames.html). Bu dosya bize gereken çerçeveleri yaratıyor ve bu çerçevelerin içine dosyaları yüklüyor. Birinci çerçevemize (Adı 'fr1' olan) dd-frame1.html'yi; ikinci çerçevemize de ('fr2') dd-frame2.html'yi yüklüyor. Normal HTML'nin işi burada bitiyor. İkinci çerçevedeki buton'lar önceden tanımlanmış olan fonksiyonları çağırıyor. Bu fonksiyonlar üstteki frame'de istenilen yazıyı yazıyor. Eğer "document.write("Selam!<br>");" şeklinde yazılsaydı dd-frame2.html'in içeriği değişecekti. Dökümanın başında anlattığımız düğme yaratma ve onClick özelliğini artık biliyorsunuz. Ancak parent.fr1... de ne demek?

Eğer daha önce 'obje'leri gördüyseniz bu size yeni olmayacaktır. Yukarıda gördüğünüz gibi dd-frame1.html ve dd-frame2.html dd-frame.html tarafından çağırılmıştır. Bu yüzden dd-frame.html'ye baba (parent), dd-frame1.html ve dd-frame2.html'ye de çocuk (child) diyoruz. Bu hiyerarşi içinde değişik frame'ler arasında bağlantı kurulabilir. Bu fikri size Ascii sanatını kullanarak bir grafik ile anlatmanın daha iyi anlamanız açısından faydalı olacağına inanıyorum...):

dd-frames.html parent (Baba) / \
/ \ / \ fr1(dd-frame1.html) fr2(dd-frame2.html) children
(Çocuk)
Bu içeriği daha da genişletmek de mümkündür tabii ki. 'torun' da yaratabilirsiniz. (Bu resmi bir ad değildir!).

dd-frames.html
parent (Baba) / \ / \ / \ fr1(dd-frame1.html)
fr2(dd-frame2.html) children (Çocuk) /
\ / \ / \ gchild1 gchild2 'grandchildren' (Torun)
Eğer baba, yani parent frame'de herhangibir şeyi dd-frame2.html'den alıp işleme sokacaksanız bu durumda fonksiyonu çağırırken 'parent' ifadesini kullanmak zorundasınız. Alacağınız 'herhangibir şey'in adresi de 'parent' ifadesinden hemen sonra koyacağınız 'fr1' ifadesiyle alıcınıza anlatılır. (Bu ifadeleri birbirinden ayırmak için nokta (.) kullanılır.) Peki neden 'fr1' de başka birşey değil ? Aslında fr1'in hiçbir özelliği yok. Bu sadece frame'e (çerçeveye) verilen addır. Bu adı ben rasgele seçtim. Bu ad eğer hatırlarsanız dd-frame.html'de tanımlanmıştı. Bundan sonrası da zaten çok kolay. Peki dd-frame1.html'den dd-frame2.html'deki fonksiyonu doğrudan nasıl çağırabiliriz? Muhteşem grafiğimde de gördüğünüz gibi dd-frame1.html ile dd-frame2.html arasında doğrudan hiçbir bağ yoktur. Yani mutlaka parent (Baba) frame üzerinden dolaşmanız gerekli. Bu yüzden yazdırmak istediğimiz yazıyı yazdırırken 'parent.fr1' demek zorunda kalıyorsunuz.

--------------------------------------------------------------------------------

Bir frame yarattığınız zaman yeni link'e bağlanırsanız frame yok olmaz. Eğer kullanıcı sayfanızda kalırsa problem yok. Mesela bir konu kısmı yarattınız. Seçilen konu yandaki boş frame'de görülüyor. Ancak eğer bu konulardan biri ya da fazlası başka bir internet adresindeyse konu kısmı istenmeyebilir. Bu durumda frame'i nasıl kaldıracaksınız?

Yapmanız gereken <a href...> komutunuza bir TARGET="_top" ifadesi eklemektir. Bu durumda izlenen bu link frame'siz bir sayfada oluşacaktır.

Tabii ki konu kısmındaki tüm link'ler dışarı bağlanıyor olabilir. Bu durumda sayfanızdaki <HEAD> komutları arasına bir <BASE TARGET="_top"> komutu ekleyebilirsiniz. Bu tüm link'lerin frame'siz bir sayfada görüneceğini belirtir.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Statusbar(Tarayıcınızın en altındaki kısım)

Şimdi size statusbar'a (Alıcınızın en altındaki URL'leri gösteren küçük pencere) nasıl yazı yazıldığını ve tabii ki kayan yazı yapmayı göstereceğim.
Öncelikle statusbar nasıl kullanılır? Aşağıdaki script ile statusbar'a basit bir yazı yazabilirsiniz:

Şirin değil mi? İşte script:

Kod:

<html> <HEAD> <SCRIPT Language="JavaScript"> 
<!-- Hide function statbar(txt) 
{ window.status = txt; } // --> </SCRIPT> 
</HEAD> <BODY> <FORM> 
<INPUT TYPE="BUTTON" NAME="Look" VALUE="Yaz!" 
onClick="statbar 
('Selam! Statusbar işte burası!');"> 
<INPUT TYPE="BUTTON" NAME="Erase" 
VALUE="Sil!" onClick="statbar('');"> 
</FORM> </BODY> </HTML>

İkisi de statbar(txt) fonksiyonunu çağıran iki düğme yarattık. Parantez içindeki 'txt' fonksiyonun değişkenidir. Fonksiyon çağırıldığında bu değişkene değeri atanır. ('txt' benim rasgele seçtiğim bir ad, siz adını huseyin koyabilirsiniz) <FORM> komutuna baktığınızda ise statbar(txt) fonksiyonunun çağrıldığını görebilirsiniz. Ancak fonksiyonu çağırırken parantezlerin arasına txt yazmıyoruz. Buraya statusbar'da görmek istediğimiz yazıyı yazıyoruz. Buradan gördüğünüz gibi 'txt' değişkeni çağırılır ve bu değişkene 'Selam! statusbar işte burası!' yazısını atar. Bundan sonra fonksiyon içerisinde değişken olarak kullanılan tüm "txt"ler yerinde bizim atadığımız yazı çıkar. Bu şekilde değişkene değer atamak fonksiyonları daha esnek kullanmanızı sağlar. Şimdi ikinci düğmeye bakalım. Yine aynı fonksiyon kullanılmış. Bu sefer 'txt' değişkenine 'boşluk' atandığından statusbar'da hiçbir şey yazmaz, yani yazıyı siler.

kapıkule · 23 Şubat 2008

SetTimeout fonksiyonu

Dökümanımızın 2. bölümünde onMouseOver özelliğini zaten görmüştünüz:

Kod:

<A HREF="asdf.html" onMouseOver="window.status='Herhangi bir link işte...'; return true">

Farenizi link'in üzerinden ayırdığınızda statusbar'daki yazının silinmemesi sizi de rahatsız etmiyor mu? Ben kendime göre bir çözüm buldum. Yukarıdaki kısımdaki silme işlemini de buraya uydurdum. Peki bu 'silme' fonksiyonunu nasıl çağıracağız?

Bir de bunu. deneyin. Sadece farenizi üstüne getirin ve statusbar'a bakarak bekleyin. Lütfen tıklamayın!

İşte kaynağı:

Kod:

<HTML> <HEAD> <SCRIPT Language="JavaScript"> 
<!-- Sakla function moveover(txt) 
{ window.status = txt; setTimeout("sil()",1000); 
} function sil() { window.status=""; } // --> 
</SCRIPT> </HEAD> <BODY> 
<A HREF="dontclck.html" onMouseOver="moveover 
('Yok oluyor!');return true;">link</A> 
</BODY> </HTML>

moveover(txt) fonksiyonu birkaç ekleme dışında statbar(txt) fonksiyonunun aynısı. sil() fonksiyonu da yazılacak yazı dışında statbar() fonksiyonunun aynısı. HTML sayfamızda önce link'ler yarattık. Bu link'leri artık hiç de yabancı olmadığınız onMouseover özelliğiyle donattık ve moveover(txt) fonksiyonuna 'Yok Oluyor!' yazısını gönderdik. setTimeout(....) fonksiyonu ise daha önce görmediğiniz bir özellik. Bu fonksiyon sizin belirlediğiniz zaman süresince bekler ve daha sonra belitilen işlemi yapar. Örneğimizde yapılacak iş olarak sil() fonksiyonu, 1000 milisaniye (1 sn.) beklendikten sonra çağırılmıştır. setTimeout() bir hazır fonksiyondur (yani JavaScript'te zaten var olan) ve işini bitirdikten sonra yeniden başlamaz. Eğer bir döngü yaratmak isterseniz bu işi sil() fonksiyonunun içinden yapabilirsiniz. Bu bilgi bize çok sevilen "kayan yazı" hakkında kılavuzluk yapmaktadır.

10 Mayıs 2000 ~ Ek not: Yukarıda anlatılan yöntem JavaScript'in eski versiyonu için geçerlidir. JavaScript'in en son sürümlerinde onMouseout şeklinde bir yöntem bulunmaktadır. Bu yöntem de aynı onMouseover gibi çalışır ve farenizin link'in üzerinden ayrılmasını kasteder. Bu durumda sizin de tahmin edebileceğiniz aşağıdaki kod daha verimli bir uygulama olacaktır:

Kod:

 <HTML> <HEAD> <SCRIPT Language="JavaScript"> 
<!-- Sakla function yazi(txt) 
{ window.status = txt; } // --> </SCRIPT> 
</HEAD> <BODY> <A HREF="dontclck.html" 
onMouseover="yazi('Ne kadar güzel');return 
true;" onMouseout="yazi(''); return true;"> 
Link</A> </BODY> </HTML>

Görüldüğü gibi bu kodlama ile üstte verilen setTimeout ve benzerlerine gerek kalmamaktadır. Ancak setTimeout fonksiyonunun anlaşılabilmesi için güncelleme sırasında o kısmı kaldırmadım.

kapıkule · 23 Şubat 2008

Kayan Yazı Programlama

Şu anda statusbar'a yazmayı ve setTimeout fonksiyonunu kullanmayı bildiğinize göre kayan yazıyı rahatça anlayabilirsiniz. Aşağıdaki tuşa basın ve benim kayan yazımı görün.
Şimdi script'e bir göz atalım

Kod:

<html> <head> <script 
language="JavaScript"> <!-- Hide var scrtxt= 
"İşte mesajımız gidiyor. Ziyaretçileriniz 
hayretle donup kalacak..."; 
var lentxt=scrtxt.length; // 
scrtxt'ye yazılan yazının 
uzunluğunun tespiti var width=100; // 
Yazının kayacağı toplam genişlik ne olsun 
var pos=1-width; // ileride yazının 
pozisyonunu belirleyecek olan // pos değişkeninin 
ilk değeri function scroll() 
{ pos++; var scroller=""; if (pos==lentxt) 
{ pos=1-width; 
} if (pos<0) { for (var i=1; 
i<=Math.abs(pos); i++) 
{ scroller=scroller+" ";} 
scroller=scroller+scrtxt.substring(0,width-i+1); } 
else 
{ scroller=scroller+scrtxt.substring 
(pos,width+pos); 
} window.status = scroller; 
setTimeout("scroll()",150); // 
Yazınızın hızını 150 
sayısını değiştirerek // ayarlayabilirsiniz } 
 //--> </script> </head> <body 
onLoad="scroll();return true;"> 
Burada da ilginç sayfanız olacak... </body> 
</html>

Bu script de şu ana kadar kullandığımız fonksiyonlardan çok da farklı birşey kullanmıyor. Önce yazımızı başlangıç noktasına getiriyoruz.
(pos=1-width=-99)
Daha sonraki kısımlar sayesinde yazı bir karakter kayar ve setTimeout(...) fonksiyonu zaman dolduğunda scroll() fonksiyonunu tekrar çağırır. Script de bir sonraki adıma geçer. Başlangıçta bir sürü matematiksel hesap göreceksiniz. Bunlar sadece yazının başlaması gereken ilk pozisyonu ayarlamak için yapılmıştır. Eğer pos=lentxt olursa, yani yazı sona ulaşırsa tekrar başlangıç değerine dönüş yapılır.

Aslında her ne kadar popüler ve ilginç olursa olsun bu script bir süre sonra popülerliğini kaybedecektir. İlk gördüğünüzde bu script gerçekten de ilgi çekecektir fakat her gittiğiniz iki sayfadan birinde bu script'i görmek artık sıkıcı bir hal alacaktır. Ayrıca tecrübeli kullanıcılar genel olarak üzerine geldikleri link'in nereye gittiğini statusbar'dan takip ederler ve bu tür scriptler tecrübeli kullanıcıları biraz da olsa rahatsız edecektir.

Buna benzer Intenet'te birçok uygulama yapılmıştır. Örneğin frame'lerde bu kayan yazının kullanıldığını gördüm. Ya da bir form'daki text alanında bu ve buna benzer kayan yazılar kullanıldığını gördüm. Ama mantığı anladıktan sonra bu tür yazıları programlama aslında çok da zor olmamalı...